بررسی اسباب بازیها از منظر روانشناسی

بازی یک فعالیت ارزشمند در دوران کودکی است که چیزی فراتر از سرگرمی ارائه می دهد. و اسباب بازی تأثیر زیادی بر سلامت روان کودک دارد.چیزی که کارشناسان و روانشناسان به طور فزاینده ای بر آن تأکید دارند انتخاب اسباب بازی هایی است که  تأثیر خوبی برسلامت روان کودک داشته باشد. اسباب بازی ها رشد شناختی کودکان را در مهم ترین سال های عمرشان پرورش می دهند. این رشد شناختی در طول سال های ابتدایی زندگی، توانایی کودکان را برای رسیدن به مهارت های زبانی،اجتماعی،فیزیکی،عاطفی و ریاضی به شیوه ای سرگرم کننده افزایش می دهد.اسباب بازی ها به رشد عاطفی کودک کمک می کند.وقتی بچه ها اسباب بازی های مورد علاقه خود را دارند،پیوند عاطفی را به روشی بسیار سالم تمرین  می کنند.اینگونه است که اسباب بازی ها ابزاری عالی برای ارتباط،ساختن خاطرات مثبت و راهی برای تعامل با احساساتشان فراهم می کند.

اسباب بازیها چه تأثیری بر رشد عاطفی کودک دارد؟

رشد عاطفی یعنی توانایی در تشخیص، درک و بیان مؤثراحساسات. همچنین شامل همدلی و ایجاد رابطه سالم با دیگران می شود.دوران کودکی یک دوره حیاتی برای رشد عاطفی کودک است. و اسباب بازی ها به عنوان ابزاری تأثیر گذار در این مرحله کمک کننده هستند.انتخاب اسباب بازی های مناسب که با سن ،مرحله رشد و نیاز های عاطفی کودک همسو باشد برای کودکان خردسال در حمایت از رشد عاطفی آنها بسیار مهم است.انواع مهم اسباب بازی ها می توانند واکنش های احساسی مختلفی مانند شادی، کنجکاوی یا راحتی را در کودک برانگیزانند.درمواقعی که کودک استرس دارد یا دچار آشفتگی عاطفی است بازی با اسباب بازی می تواند یک راه مطمئن برای ابراز احساسات کودک فراهم کند.اسباب بازی می تواند از روش های مختلف به رهایی عاطفی و آرامش کودک کمک کند. همچنین به کودکان این امکان را می دهد تا از روشی غیر کلامی برای انتقال احساساتشان استفاده کنند.

چه اسباب بازیهایی به کودک درتنظیم عاطفی،تعامل اجتماعی،رشد حرکتی وایجاد خلاقیت کمک می کند؟

• برخی اسباب بازی ها مانند توپ های استرس،کیت های بازی حسی و اسلایم می توانند به کودک در تنظیم هیجانات خود کمک کند.مثلاٌ فشردن توپ های استرس راهی است برای تخلیه خشم، برای کودکانی که  نمی توانند احساساتشان را بیان کنند.

این وسیله ها تحریک لمسی و بازخورد حسی را فراهم می کند که میتواند به کودکان درمدیریت اضطراب و استرس یا احساسات طاقت فرسا کمک کند.

• به دنبال اسباب بازی هایی باشید که حواس مختلف را درگیر کند.مانند اسباب بازی هایی با بافت،رنگ و صدا های مختلف تا تحریک حسی و تنظیم عاطفی را در کودک تقویت کند.

• اسباب بازی هایی که تعامل اجتماعی را تقویت می کنند مانند مجموعه بازی های مشارکتی. این اسباب بازی ها کودکان را تشویق می کند تا مهارت های اجتماعی و همدلی را در خود توسعه دهند.

• بازی های تعاملی برای رشد عاطفی کودک ضروری است. کودکان را تشویق کنید خواهر و برادر یا دوستان و همسالان خود را در بازی شرکت دهند.زیرا  بازی های مشارکتی ،فعالیت های تیمی و سناریو های ایفای نقش می تواند مهارت های اجتماعی، درک عاطفی و همدلی را در کودک افزایش دهد.

• اسباب بازی های خلاقانه مانند لوازم هنری،آلات موسیقی و مجموعه های داستان گویی می توانند ابزار های قدرتمندی برای بیان احساسات باشند. این اسباب بازی ها به کودکان اجازه می دهند تا احساسات ،افکار و تجربیات خود را از طریق هنر کشف و ابراز کنند.

• اسباب بازی هایی که رشد حرکتی را بهبود می بخشند. مثل لوازم ورزشی که باعث رشد فیزیکی کودک می شود.

• اسباب بازی هایی که تحریک حسی را فراهم می کنند. این می تواند از طریق عروسک هایی که جنس مخمل  دارند یا اسباب بازی هایی که بافت دارند یا صدای آرامبخش تولید می کند ایجاد شود. سیستم عصبی کودک را می توان با استفاده از این اسباب بازی های حسی آرام کرد که باعث کاهش استرس یا اضطراب  می شود.

• اسباب بازی هایی که تخیل کودک را تقویت می کند؛ مانند عروسک هایی که کودک را قادر می سازد  داستان هایی بسازد و تجربیات و احساساتش را در قالب داستان بیان کند. وقتی به کودک عروسک داده می شود،کودک از آن برای ایجاد روایت در حین بازی استفاده می کند.یک عروسک بیشتر از آنچه هست می شود. این کمک می کند کودک دنیا را درک کند و چیزها را گسترده تر ببیند.  ما  نیز می توانیم از این طریق احساساتی که بیان آن برای کودک دشوار است را کشف کنیم.طبق تحقیقات انجام شده کودکانی که بازی های خلاقانه انجام می دهند،تفکر نوآورانه و مهارت های حل مسئله در آنها پرورش میابد.

• برخی اسباب بازی ها مانند پازل نیازبه توجه و تمرکز دارند. بازی با این اسباب بازی ها با کمک به منحرف کردن توجه از نگرانی ها و حضور در زمان حال، ذهن آگاهی  و آرامش را تشویق می کند.

جنسیت چه نقشی در ترجیحات اسباب بازی کودکان دارد؟

 یک نکته بسیار مهم بحث جنسیتی کردن اسباب بازی هاست. به بچه ها اجازه دهید با همان وسایلی که مورد نظرشان است بازی کنند.روانشناسان معتقدند جنسیت نباید نقشی در ترجیحات اسباب بازی بچه ها داشته باشد.این برچسب  را به اسباب بازی ها نزنید که اسباب بازی دخترانه است یا پسرانه. به طور مثال یک سری اسباب بازی ها به رنگ صورتی است ، اگر یک پسر بچه دوست داشته باشد با آن بازی کند،نگویید این یک اسباب بازی دخترانه است. نگران نباشید اگر پسربچه شما با عروسک یا لوازم آشپزخانه بازی می کند یا دختربچه شما به طور مثال به ابزار تعمیراتی علاقمند است. “دکتردوریس برگن ” استاد برجسته روانشناسی تربیتی می گوید :  ” شرکت هاوفروشگاه های اسباب بازی فروشی هنوز مصمم هستند به اسباب بازی ها برچسب پسرانه یا دخترانه بزنند، اما کودک با آن چیزی که برایش جالب باشد بازی می کند.این برچسب ها را کنار بگذارید.توجه به این نکته ضروری است که علایق و ترجیحات بازی کودکان می تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. برخی پسران ممکن است اسباب بازی های سنتی مردانه را ترجیح دهند،بعضی دیگر ممکن است از بازی با عروسک لذت ببرند.به طور مشابه دختران ممکن است از بلوک های سازنده یا درگیرشدن با بازی های خشن لذت ببرند.” پس بهتر است سعی کنید طیف متنوعی از اسباب بازی ها را تهیه کنید و به کودک اجازه دهید در انتخاب اسباب بازی آزادی داشته باشند.

تأثیر رنگ و طراحی درروانشناسی اسباب بازی

جذابیت بصری اسباب بازی ها می تواند به رشد شناختی کودک کمک کند. بعضی رنگ ها می توانند شادی ، خلاقیت یا آرامش را در کودک تحریک کنند.رنگ های شادی که در اسباب بازی ها استفاده می شود در کودکان تجربیات عاطفی مثبت ایجاد می کند.رنگ بر احساسات کودک تأثیرمیگذارد.رنگ های روشن و پر جنب وجوش اغلب باعث شادی و هیجان در کودک می شود،در حالی که رنگ های ملایم باعث آرامش می گردد. همان طور که یک طراحی خوب بر تعامل کودک با یک اسباب بازی تأثیر می گذارد.

آیا استفاده از نمایشگر و اسباب بازیهای دیجیتالی تأثیر منفی بر رشد عاطفی کودکان دارد؟

زمان و تجربیاتی که بچه ها امروزه در بازی دارند نسبت به گذشته کمی تغییر کرده است. امروزه می بینیم که اکثر بچه ها یک صفحه نمایش در دستشان دارند. با اینکه فناوری می تواند تجربیات آموزشی و تعاملی ارائه دهد و مزایایی داشته باشد؛ اما استفاده بیش از حد از صفحه نمایش و اتکا به اسباب بازی های دیجیتالی معایبی نیز دارد. از جمله اینکه می تواند مانع رشد عاطفی کودک شود، تعاملات چهره به چهره را محدود کند، فرصت های بازی تخیلی را کاهش دهد و باعث عدم تمرکز شود.” دکتردوریس برگن ” روانشناس تربیتی می گوید: ” اگر کودک همیشه در حال انجام بازی های ویدیوئی باشد فرصتی برای داشتن ایده های فوق العاده ندارد و دنیا را کشف نمی کند.” پس در استفاده از تکنولوژی و اسباب بازی های دیجیتالی ایجاد تعادل بسیار مهم است. زمان نمایش را محدود کنید و مطمئن شوید که اسباب بازی های دیجیتالی محتوای معنادار و متناسب با سن کودک را ارائه می کند.

بازی با والدین و تأثیرات آن بر سلامت روان کودک

آن لذتی که کودک در بازی کردن همراه با والدینش میبرد آنقدرهرمون شادی در بدن کودک ترشح می شود که هیچ اسباب بازی نمی تواند این حس را به کودک بدهد. در روز حداقل نیم ساعت از وقت خود را به بازی با فرزندتان اختصاص دهید. هنگامی که والدین یا مراقبین در بازی کودک شرکت می کنند، فرصت هایی برای صمیمیت وپیوند عاطفی ایجاد می شود. همچنین این تعامل بین کودک و والد بستری را فراهم می کند تا کودک احساسات خود را بیان کند، این باعث رشدروانی کودک می شود. با استفاده از اسباب بازیها به عنوان ابزاری برای بازی، مراقبان می توانند رفتارهای مثبت و مهارت های زندگی را به کودک آموزش دهند مثل همدلی و روش نه گفتن.بازی با خانواده می تواند حس ارتباط و حمایت را تقویت کند که  این می تواند به کاهش فشارهای عاطفی کمک کند. و آنقدر تأثیر گذار است که می تواند هویت کودک را تا بزرگ سالی شکل دهد.

انواع بازیهایی که می توانید با کودک انجام دهید:

• آشپزخانه بازی؛ این بازی برای بسیاری از بچه ها لذت بخش است، سرو غذا در حین بازی به کودک این فرصت را می دهد که عشق و مراقبت خود را نشان دهد، حتی زمانیکه غذا فقط تقلبی است. این شکل از بازی تعاملی برای تقویت دلبستگی بین کودک و والدین بسیار عالی است.

• بازی های تقلیدی که باعث پرورش تخیل در کودک میشود.

• بازی های اسم گذاری، دایره لغات و تمرکز را در کودک افزایش می دهد.

• بازی هایی مثل دالی موشه یا قایم باشک باعث تقویت حافظه و اعتماد کودک می شو.

• شن بازی و بازی های آبی نمونه هایی عالی از بازی هایی هستند که تجربیات حسی جذابی را برای کودک فراهم می کنند.این بازی های حسی به کودک کمک می کند تا با حواس پنج گانه خود ارتباط برقرار کند. اگرچه ثابت شده است که این نوع بازی ها باعث رشد زبانی و حرکتی نیز می شود.همچنین تأثیرات مثبتی بر سلامت عاطفی کودک دارد.

• بازی های نمایشی، لباس پوشاندن به عروسک و بازی مشاغل به کودکان این فرصت را می دهد تا مهارت های اجتماعی و عاطفی را تمرین کنند.

یک نکته مهم که باید در بازی با کودکان رعایت کنید این است که؛ اجازه دهید تاحدامکان قوانین بازی را خود کودک تأیین کند. این باعث می شود احساس قدرت و حس رهبریشان تقویت شود و اعتمادبه نفسشان افزایش پیدا کند. دوم اینکه بهتر است بدون توجه به نتیجه نهایی و صرفا  برای تفریح و خوشی بازی کنید. هربار با کودک صحبت می کنید، به او توجه می کنید، با کودک بازی می کنید و او را می خندانید نه تنها رابطه ی خود با کودک را تقویت می کنید بلکه بر روی سلا مت روان او نیزتأثیر مثبت میگذارید. غریزه ی بچه ها به گونه ای است که به دنبال روابط معنا دار هستند و نداشتن این رابطه، باعث آشفتگی و اضطراب آنها می شود. رابطه مثبت با والدین باعث می شود بچه ها اعتمادبه نفس لازم را پیدا کنند تا کارهای جدید انجام دهند، کنجکاو باشند و بچگی کنند.

در خرید اسباب بازی برای کودک چه نکاتی را رعایت کنیم؟

ویژگی هایی وجود دارد که بر ترجیحات کودکان برای انتخاب اسباب بازی تأثیر دارد، ازجمله عوامل اجتماعی،جنسیت،سن،تعداد خواهر و برادر و…

• والدین روحیه و ویژگی های شخصیتی فرزند خود را بشناسید تا متناسب با آن ویژگی ها اسباب بازی های فرزندتان را تهیه کنند.

• توجه داشته باشید اسباب بازی ها مناسب گروه سنی کودک شما باشد. تا کودک در هنگام بازی با آن وسیله احساس ناتوانی و حقارت نکند. به طور مثال اسباب بازی های ساده ساختنی مثل پازل های ساده و بلوک های ساختمانی به کودک احساس توانمندی و خودباوری می دهد.(که البته تشویق و تحسین والدین می تواند این احساس را در کودک دوچندان کند.)

• کودکان دوست دارند با اسباب بازی هایی بازی کنند که اغلب به شکل واقعی خود نزدیک هستند. ثابت شده کودکان ترجیح می دهند با اسباب بازی هایی بازی کنند که دارای جزئیات دقیق هستند. مثل حیوان، انسان، سبزیجات و میوه جات اسباب بازی که شبیه شکل واقعی خود هستند.

• طبق تأیید روانشناسان کودکانی که با اسلحه یا چاقوی اسباب بازی یا شمشیر اسباب بازی می کنند، در بزرگ سالی پرخاشگر نمی شوند! درواقع اجرای صحنه های جنگ ممکن است به بچه ها بیاموزد که خشم خود را مدیریت کنند.کودکان در موقعیت هایی نقش آفرینی می کنند تا آنها را بهتر درک کنند، و برمحیط خود کنترل داشته باشند. پس در خرید این گونه اسباب بازی ها ، اگر کودک شما به آن علاقه داشته باشد مقاومت نکنید.
• اسباب بازی هایی که باعث ترس کودک می شود خریداری نکنید. مثل اسباب بازی هایی که صداهای بلند و گوش خراش دارند.

فواید اسباب بازی های ساده

درحالی که اسباب بازی هایی با ویژگی های زرق وبرق دار و دارای فناوری پیشرفته ممکن است جذاب به نظر برسند. تحقیقات نشان داده که اسباب بازی های ساده اغلب مزایای بیشتری برای رشد عاطفی کودکان دارند. اسباب بازی هایی مثل بلوک های چوبی، پازل یا مجموعه های ساختمانی به کودک اجازه می دهد تا خلاقیت خود را تقویت کند.

نقش اسباب بازی در یک محیط درمانی

بازی درمانی نوعی روان درمانی تخصصی است که کودکان را تشویق می کند تا احساسات و افکار خود را از طریق بازی بیان کنند.این یک محیط امن و درمان کننده برای کودکان، برای تعامل و غلبه بر مشکلات عاطفی و رفتاری است. بازی درمانی یکی از راهکارهای مفید برای کودکانی است که با مشکلات مختلفی ازجمله ضربه روحی، اضطراب، ناامیدی، سوگواری، اختلالات رفتاری و … دست و پنجه نرم می کنند. به طور کلی بازی درمانی ابزاری مهربان و کارآمد را برای کودکان فراهم می کند تا بر روی احساسات خود کار کنند، مشکلات خود را درک کنند و  مهارت هایی را که برای مقابله با عوارض زندگی به روشی سالم ومثبت نیاز دارند به دست آورند.ثابت شده است بازی با اسباب بازی ها به کودکان کمک می کند کمتر استرس و اضطراب داشته باشند.براساس تحقیقاتی که مجله آمریکایی کاردرمانی بر روی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم انجام داده؛ بازی با اسباب بازی ها و مواد حسی به طور قابل توجهی باعث کاهش سطح کورتیزول و هرمون استرس می شود.